Czy wiesz, że dzięki polskim matematykom II wojna światowa trwała kilka lat krócej i uratowano tysiące, a może więcej ludzkich istnień? Tak więc trzech geniuszy, w tym warszawiak: Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski, udało się złamać kod unikalnej maszyny szyfrującej „Enigma”, z której korzystali naziści podczas II wojny światowej. To niesamowita historia trzech matematyków, których łączy jeden cel i dług publiczny, pisze warsaw-future.eu.
Jak kod „Enigmy” wpłynął na przebieg II wojny światowej
To był punkt zwrotny i dzień, który mógł zadecydować o losach II wojny światowej. 5 lipca 1939 przedstawiciele polskiego wywiadu przekazali kod z niemieckiej maszyny szyfrującej „Enigma”, której naziści używali podczas II wojny światowej aliantom brytyjskim i francuskim. Do tego czasu „Enigma” była uważana za maszynę, której nie można rozszyfrować. Przez wiele lat pracowały nad tym grupy naukowców i matematyków. Następnie kolejne wersje maszyny „Enigmy” odszyfrowywali Brytyjczycy w Rządowej Szkole Kodów i Szyfrów. Rozszyfrowanie nastąpiło na podstawie badań wybitnych Polaków, którzy na zawsze zmienili bieg II wojny światowej.
Wielu współczesnych historyków uważa, że złamanie kodu pozwoliło skrócić czas trwania II wojny światowej o co najmniej trzy lata. Rozwiązane szyfry „Enigmy” uratowały tysiące ludzkich istnień. Brytyjscy eksperci i francuskie agencje wywiadowcze próbowali włamać się do “Enigmy” (próbowali nawet ukraść książki szyfrów, aby rozwiązać tajemnicę maszyny). Jednak tylko polscy matematycy zrozumieli, jak można złamać szyfr tej maszyny.
Jak polscy matematycy rozszyfrowali „Enigmę”?
Niemiecka maszyna szyfrująca wysyłała informacje jeszcze przed wybuchem II wojny światowej. Warszawiak Marian Rejewski przeczytał pierwszą informację z „Enigmy” już w grudniu 1932 roku. Następnie dołączyło do niego dwóch innych znanych matematyków: Jerzy Różycki i Henryk Zygalski. Wszyscy trzej byli studentami Uniwersytetu Poznańskiego. Podczas studiów młodzi matematycy aktywnie uczestniczyli w publicznym życiu naukowym, zwłaszcza w kursach kryptologicznych. Takie kursy były organizowane przez wojsko w celu szkolenia specjalistów w różnych branżach. Po pomyślnym ukończeniu kursu trzech młodych matematyków zostało zatrudnionych w Biurze Szyfrów Sztabu Głównego Wojska Polskiego. Kto by pomyślał, że to ci trzej zmienią bieg historii i uratują tysiące, a może więcej ludzkich istnień.
Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski w biurze rozpoczęli prace nad tajemnicą pracy maszyny szyfrującej niemieckiej produkcji „Enigma”. Sama maszyna została opracowana na początku 1920 roku przez niemieckiego inżyniera Artura Scherbiusa. Miała być wykorzystywana do utajniania różnorodnej handlowej i innej korespondencji. Chociaż „Enigma” była maszyną szyfrującą, trafiła do masowej sprzedaży. Jednak w 1925 roku maszyna została zakupiona przez armię niemiecką. „Enigma” zaczęła być używana do nieco innych celów: została częściowo przerobiona, aby zachować całą korespondencję wojskową w całkowitej tajemnicy. Tak miało być, przynajmniej hitlerowcy na to liczyli.
Wielu naukowców i samych Niemców było przekonanych, że nie da się złamać „Enigmy”. Pisał o tym m.in. Marek Grajek w swoim dziele „Enigma. Bliżej prawdy”. Jak jednak młodym warszawiakom udało się to zrobić?
Wiele badań wskazuje, że Polakom udało się odnieść sukces w rozszyfrowaniu kodu dzięki metodzie matematycznej, a nie językowej. Polscy matematycy pod kierunkiem warszawiaka Mariana Rejewskiego najpierw udowodnili założenie, że przerobiony przez Niemców model „Enigmy” jest znacznie bardziej skomplikowany niż konwencjonalny. Zawierał dodatkowe połączenia wewnętrzne i nowe wtyczki elektryczne. Dzięki temu liczba możliwych kombinacji szyfrów wzrosła setki razy.
Marianowi Rejewskiemu udało się rozszyfrować niemiecką depeszę 31 grudnia 1932 roku. Zasada działania maszyny została rozwiązana, jednak metody łamania kodów, które Niemcy stale zmieniali, pozostały tajemnicą.
Wtedy warszawski kryptograf postanowił zbudować sześć „Enigm” i połączyć je ze sobą. Wszystkie urządzenia musiały działać jednocześnie. To urządzenie zostało nazwane „Bombą Rejewskiego” i to właśnie pomogło złamać niemiecki kod. Jednak Niemcy szybko się o tym dowiedzieli i ponownie udoskonalili „Enigmę”, dodając do maszyny dodatkowe wirniki szyfrujące. Aby rozwiązać kody tego giganta, konieczne było zbudowanie „Bomby Rejewskiego” nie z sześciu, ale z 60 połączonych”Enigm”. Polski wywiad nie miał wówczas możliwości i środków na jego rozwój. Dlatego postanowiono przekazać wszystkie dane aliantom. 25 lipca 1939 roku w Pyrach koło Warszawy polscy kryptografowie przekazali zagranicznej delegacji kopię „Enigmy” i wyjaśnili, w jaki sposób można złamać kod maszyny. Dalej nad „Enigma” pracowali Brytyjczycy i Francuzi. Polscy kryptografowie umożliwili Brytyjczykom wcześniejsze otrzymywanie informacji o bombardowaniach miast i wysp. W ten sposób uratowano tysiące ludzkich istnień i uniknięto najgorszych bitew.
Marian Adam Rejewski: informacje biograficzne o wybitnym matematyku
Marian Adam Rejewski urodził się 16 sierpnia 1905 roku w Bydgoszczy. Wykształcenie podstawowe przyszły matematyk otrzymał w Niemczech, następnie podjął studia na Uniwersytecie Poznańskim, które ukończył pomyślnie 1 marca 1929. Światowej sławy młody matematyk przyniósł udział w rozwiązywaniu szyfru „Enigmy”. Rejewski był jednym z nielicznych, którym udało się z powodzeniem wdrożyć się w kilku dziedzinach, zwłaszcza w kryptografii i matematyce. Po sukcesach z „Enigmą” Marian Rejewski pozostał w Warszawie, gdzie spędził resztę życia.
Henryk Zygalski
Henryk Zygalski urodził się 15 lipca 1908 roku w Poznaniu. On, podobnie jak Marian Rejewski, zasłynął na całym świecie jako wybitny matematyk i kryptograf, który brał udział w rozwiązywaniu mechanizmu maszyny „Enigma”.
Henryk Zygalski uczęszczał do Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu i Uniwersytetu w Poznaniu. Większość życia spędził w Warszawie, gdzie pracował w kontrwywiadzie wojskowym. Właściwie Henryk Zygalski stworzył działającą kopię „Enigmy” po jej pomyślnym rozwiązaniu.
Zygalski jest również znany jako założyciel „Płachty Zygalskiego”, które zostały stworzone do przetwarzania perforowanych arkuszy, które pomagają w sekwencjonowaniu działania kodu wirnika „Enigmy”.
Po zakończeniu II wojny światowej przeniósł się do Wielkiej Brytanii, gdzie pracował w szkole. Henryk Zygalski zmarł w Liss 30 sierpnia 1978 roku.
Biografia Jerzego Różyckiego
Jerzy Różycki ma pochodzenie ukraińskie: urodził się 24 lipca 1909 roku w Olszanie (gubernia połtawska). Jest również znany na całym świecie jako odnoszący sukcesy naukowiec, matematyk i kryptograf zaangażowany w odszyfrowywanie maszyny „Enigma”.
Przed przeprowadzką do Polski Jerzy Różycki kształcił się w polskiej szkole w Kijowie. Następnie podjął studia na Uniwersytecie Poznańskim, gdzie uzyskał tytuł magistra w 1932 roku. Jeszcze studiując w Poznaniu, Jerzy Różycki zainteresował się kryptografią, więc został zaproszony do pracy w Warszawie w Biurze Szyfrów. W przeciwieństwie do pozostałych dwóch badaczy „Enigmy”, Jerzy Różycki został wysłany na studia z matematyki probabilistycznej do Getyngi, jako najbardziej obiecującego matematyka Polski.
