Spacerując ulicami dzisiejszej Warszawy, ciesząc się jej pięknem i wielkością, rzadko zastanawiamy się, ile piękna w mieście nie zachowało się do naszych czasów. Jeszcze po II wojnie światowej Warszawa niczym feniks odbudowała się z popiołów. Nie udało się jednak przywrócić wszystkich zabytków architektury i unikalnych budowli, które zdobiły miasto kilka wieków temu. Za jedną z najwybitniejszych budowli wszech czasów w Warszawie uznano estakadę inaczej wiadukt Pancera. Niestety wiadukt nie zachował się do dziś. Jednak pomimo upływu czasu i szybkiego rozwoju nowoczesnej architektury wiadukt Pancera uważany jest za jeden z największych w polskiej stolicy. W naszym artykule na warsaw-future.eu opowiemy najciekawsze fakty z historii wiaduktu i biografię jego założyciela.
Budowa wiaduktu
![](https://warsaw-future.eu/wp-content/uploads/sites/36/2023/03/image-6.png)
Wiadukt Pancera został zbudowany w latach 1844-1846. Autorem projektu był wybitny inżynier Felicjan Feliks Pancer. Wiadukt połączył Plac Zamkowy w Warszawie i most Kierbedzia (który również nie zachował się do dziś). Zejście wiaduktu zostało zbudowane w pobliżu Zamku Królewskiego w Warszawie. On prowadził od Placu Zamkowego do mostu Aleksandryjskiego, który został zbudowany później, w 1864 roku. Był to jeden z nielicznych mostów na Wiśle w stolicy Polski, dlatego odegrał ważną rolę w życiu miasta.
Przed wybuchem II wojny światowej w miejscu budowy wiaduktu znajdowała się ulica Nowy Zjazd. W rzeczywistości ulica ta łączyła wiadukt Pancera i most Kierbedzia. Wiadukt Pancera stał się nie tylko architektoniczną ozdobą miasta: przyczynił się również do szybkiego i wygodniejszego transportu różnorodnych towarów, przemieszczania się obywateli z brzegowej Wisły do samego centrum Warszawy.
Każdego dnia przez wiadukt Pancera przepływały tysiące ładunków, a miejscowi cieszyli się jego pięknem i komfortem.
Cechy wiaduktu Pancera
![](https://warsaw-future.eu/wp-content/uploads/sites/36/2023/03/image-7.png)
Wiadukt Pancera był mostem złożonym z siedmiu dużych łuków, z których cztery były otwarte dla wygodnego przejazdu. Większa część zjazdu wyglądała jak wysoki nasyp ziemny otoczony zboczami pod wyraźnym kątem czterdziestu pięciu stopni. W niektórych punktach styku z łukami kopiec miał ponad sześćdziesiąt stóp wysokości.
Do dziś zachowały się niektóre zdjęcia wiaduktu Pancera i informacje o nim. W związku z tym, według rosyjskiego słownika biograficznego, wiadukt Pancera był najwybitniejszą budowlą znanego inżyniera, jaką stworzył w Warszawie.
Wiadukt był całkowicie unikatowy na całym świecie: ze względu na swoje wymiary i dość śmiałe pomysły projektowe w tamtym czasie most był znany jako „piękny pomnik wybitnych umiejętności i wielkich możliwości w budownictwie Pancera”. Właśnie wiadukt rozsławił wybitnego inżyniera na całym świecie.
Projekt Pancera przewidywał również możliwość zamontowania na wiadukcie torów kolejowych i tramwajowych. Być może z czasem wiaduktem przeciągnęli tory, lecz został całkowicie zniszczony w 1944 roku. Podczas Powstania Warszawskiego wojska Wehrmachtu wysadziły wybitny wiadukt, a wraz z nim most Kierbedzia – jeszcze jeden z najpiękniejszych mostów w Warszawie.
Wiadukt po II wojnie światowej
![](https://warsaw-future.eu/wp-content/uploads/sites/36/2023/03/image-8.png)
Po zakończeniu II wojny światowej w miejscu wiaduktu wybudowano tunel, który znajdował się pod placem Zamkowym. Tunel ten stał się później centralną częścią nowej autostrady Wschód-Zachód w Warszawie. Właściwie łączył odległe części polskiej stolicy i był najkrótszą drogą. O wyglądzie wiaduktu Pancera na placu Zamkowym w Warszawie przypomina jedynie tablica z napisem o datach budowy i autorem projektu.
Biografia twórcy wiaduktu
Wiadukt Pancera został zbudowany według projektu wybitnego ówczesnego inżyniera, polskiego oficera, pedagoga Felicjana Feliksa Pancera.
Felicjan Feliks Pancer urodził się 27 maja 1798 roku w Bodzechowie. Przyszły inżynier urodził się w szlacheckiej rodzinie, więc od dzieciństwa jego rodzice dbali o edukację syna. Felicjan Feliks Pancer studiował w Wąchocku, później w Krakowie, aw 1815 roku wstąpił na Uniwersytet Jagielloński na Wydział Filozoficzny.
Z inżynierią Pancer związał swoje życie w 1818 roku, kiedy wstąpił do Korpusu Inżynierów Wojsk Polskich. Już w tym roku Felicjan Feliks Pancer wziął udział w opracowywaniu map Warszawy i okolicznych miast. Za to awansował do stopnia podporucznika.
Swoje pierwsze doświadczenie w budowie mostów Felicjan Feliks Pancer zdobył podczas budowy zwodzonego drewnianego mostu na rzece Narwi (niedaleko twierdzy Modlińskiej). Most budowano w latach 1825-1826. Już po kilku latach Felicjan Feliks Pancer otrzymał stopień porucznika za duży wkład i udział w powiększaniu twierdzy Zamojskiej.
Wtedy o utalentowanym inżynierze dowiedziała się cała Polska. Jednak szalony sukces przyniósł mu jego śmiały projekt, który został opublikowany w 1830 roku w języku polskim. Był to projekt jednoprzęsłowego mostu żelaznego na Wiśle w pobliżu Warszawy.
Równolegle Pancer prowadził działalność dydaktyczną: w 1826 roku został profesorem Sztuk Stosowanych. Do 1830 roku F. Pancer wykładał architekturę i inżynierię lądową. W Polsce praktycznie nie było mu równych, dlatego w 1829 roku F. Pancer otrzymał Order Św. Anny 3 kl.
Następnie F. Pancer został szefem budowy Kanału Augustowskiego. W czasie jego budowy Feliks Pancer był organizatorem produkcji wapna hydraulicznego wiążącego pod wodą. Był używany do wykonywania śluz.
W 1830 roku Feliks Pancer podjął decyzję o odejściu ze służby wojskowej. Następnie rozpoczął pracę w Komisji Rządowej Finansów. Już dwa lata później, w 1832 roku, Pancer został wybrany na członka Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych, Duchowych i Oświecania Publicznego. Równolegle w tym samym roku Pancer wstąpił do Rady Budowlanej Królestwa Polskiego. Od 1838 roku Feliks Pancer był pełniącym obowiązki Generalnego Inspektora Dróg i Mostów. Dopiero kilka lat później został oficjalnie zatwierdzony na tym stanowisku.
Feliks Pancer wniósł ogromny wkład w rozwój budownictwa, nauki, duchowieństwa i działalności edukacyjnej tamtych czasów. Nie bez powodu mówią, że utalentowana osoba jest utalentowana we wszystkim. Te słowa najlepiej opisują Feliksa Pancera.
Najbardziej znane projekty Pancera
![](https://warsaw-future.eu/wp-content/uploads/sites/36/2023/03/image-9.png)
Feliks Pancer zyskał sławę dzięki odważnym projektom i wyjątkowym pracom. W 1838 roku Pancer był autorem projektu pierwszego drewnianego mostu na rzece Wieprz, która płynęła w pobliżu Kośmina. Most został zbudowany w 1841 roku. Drewniany most był uważany za jeden z najwybitniejszych w budownictwie mostowym w Polsce. Cechą tego mostu były niezwykle duże przęsła, które wynosiły ponad siedemdziesiąt pięć metrów długości. W tym czasie maksymalna długość przęseł w mostach wynosiła do pięćdziesięciu metrów. Dlatego Feliks Pancer w swoim projekcie wcielał wszystkie ówczesne możliwości i innowacje, które pozwoliły mu zbudować jeden z najwybitniejszych mostów na terenie Polski. Za wzniesiony most Feliks Pancer otrzymał Cesarski Order Św. Włodzimierza 4 kl. Jego praca została uznana za cud techniczny XIX wieku.
Następnie Feliks Pancer został członkiem nowego Zarządu Komunikacji w Królestwie Polskim, a w 1847 roku został wybrany inspektorem XIII Okręgu (Warszawskiego) Komunikacyjnego cesarstwa rosyjskiego.
Właściwie w tym okresie Feliks Pancer był inicjatorem i organizatorem prac remontowych na mostach wzdłuż Wisły. Przyczynił się również do umocnienia brzegów Wisły i rozwoju wielu innych szlaków w Polsce.
Największym osiągnięciem Feliksa Pancera jest wiadukt na placu Zamkowym, który został zbudowany w 1846 roku w Warszawie. Za realizację tego projektu wybitny inżynier otrzymał trzy tysiące rubli (był to wówczas dwuletni dochód Panzera). Za swój wkład w rozwój i budowę Warszawy Pancer otrzymał nie tylko uznanie i sławę, ale także znaczne środki na rozwój swojego biznesu.
Następnie Feliks Pancer zajmował się opracowaniem projektu wodociągu dla stolicy Polski. Planował też stworzyć kolejny most na Wiśle w pobliżu Warszawy. Jednak nowe projekty inżyniera nie zostały zatwierdzone.
Feliks Pancer brał czynny udział w zagranicznych konkursach architektonicznych. Dzięki temu jego prace wzbudziły duże zainteresowanie wielu inżynierów z zagranicy. W ten sposób cały świat zaczął mówić o Pancer.
Wybitny inżynier Feliks Pancer zmarł w rodzinnej Warszawie 16 marca 1851 roku. Do tej pory miasto czci pamięć wybitnego inżyniera i nigdy nie zapomni jego ogromnego wkładu w rozwój Warszawy.