Spacerując ulicami dzisiejszej Warszawy, ciesząc się jej pięknem i wielkością, rzadko zastanawiamy się, ile piękna w mieście nie zachowało się do naszych czasów. Jeszcze po II wojnie światowej Warszawa niczym feniks odbudowała się z popiołów. Nie udało się jednak przywrócić wszystkich zabytków architektury i unikalnych budowli, które zdobiły miasto kilka wieków temu. Za jedną z najwybitniejszych budowli wszech czasów w Warszawie uznano estakadę inaczej wiadukt Pancera. Niestety wiadukt nie zachował się do dziś. Jednak pomimo upływu czasu i szybkiego rozwoju nowoczesnej architektury wiadukt Pancera uważany jest za jeden z największych w polskiej stolicy. W naszym artykule na warsaw-future.eu opowiemy najciekawsze fakty z historii wiaduktu i biografię jego założyciela.
Budowa wiaduktu
Wiadukt Pancera został zbudowany w latach 1844-1846. Autorem projektu był wybitny inżynier Felicjan Feliks Pancer. Wiadukt połączył Plac Zamkowy w Warszawie i most Kierbedzia (który również nie zachował się do dziś). Zejście wiaduktu zostało zbudowane w pobliżu Zamku Królewskiego w Warszawie. On prowadził od Placu Zamkowego do mostu Aleksandryjskiego, który został zbudowany później, w 1864 roku. Był to jeden z nielicznych mostów na Wiśle w stolicy Polski, dlatego odegrał ważną rolę w życiu miasta.
Przed wybuchem II wojny światowej w miejscu budowy wiaduktu znajdowała się ulica Nowy Zjazd. W rzeczywistości ulica ta łączyła wiadukt Pancera i most Kierbedzia. Wiadukt Pancera stał się nie tylko architektoniczną ozdobą miasta: przyczynił się również do szybkiego i wygodniejszego transportu różnorodnych towarów, przemieszczania się obywateli z brzegowej Wisły do samego centrum Warszawy.
Każdego dnia przez wiadukt Pancera przepływały tysiące ładunków, a miejscowi cieszyli się jego pięknem i komfortem.
Cechy wiaduktu Pancera
Wiadukt Pancera był mostem złożonym z siedmiu dużych łuków, z których cztery były otwarte dla wygodnego przejazdu. Większa część zjazdu wyglądała jak wysoki nasyp ziemny otoczony zboczami pod wyraźnym kątem czterdziestu pięciu stopni. W niektórych punktach styku z łukami kopiec miał ponad sześćdziesiąt stóp wysokości.
Do dziś zachowały się niektóre zdjęcia wiaduktu Pancera i informacje o nim. W związku z tym, według rosyjskiego słownika biograficznego, wiadukt Pancera był najwybitniejszą budowlą znanego inżyniera, jaką stworzył w Warszawie.
Wiadukt był całkowicie unikatowy na całym świecie: ze względu na swoje wymiary i dość śmiałe pomysły projektowe w tamtym czasie most był znany jako „piękny pomnik wybitnych umiejętności i wielkich możliwości w budownictwie Pancera”. Właśnie wiadukt rozsławił wybitnego inżyniera na całym świecie.
Projekt Pancera przewidywał również możliwość zamontowania na wiadukcie torów kolejowych i tramwajowych. Być może z czasem wiaduktem przeciągnęli tory, lecz został całkowicie zniszczony w 1944 roku. Podczas Powstania Warszawskiego wojska Wehrmachtu wysadziły wybitny wiadukt, a wraz z nim most Kierbedzia – jeszcze jeden z najpiękniejszych mostów w Warszawie.
Wiadukt po II wojnie światowej
Po zakończeniu II wojny światowej w miejscu wiaduktu wybudowano tunel, który znajdował się pod placem Zamkowym. Tunel ten stał się później centralną częścią nowej autostrady Wschód-Zachód w Warszawie. Właściwie łączył odległe części polskiej stolicy i był najkrótszą drogą. O wyglądzie wiaduktu Pancera na placu Zamkowym w Warszawie przypomina jedynie tablica z napisem o datach budowy i autorem projektu.
Biografia twórcy wiaduktu
Wiadukt Pancera został zbudowany według projektu wybitnego ówczesnego inżyniera, polskiego oficera, pedagoga Felicjana Feliksa Pancera.
Felicjan Feliks Pancer urodził się 27 maja 1798 roku w Bodzechowie. Przyszły inżynier urodził się w szlacheckiej rodzinie, więc od dzieciństwa jego rodzice dbali o edukację syna. Felicjan Feliks Pancer studiował w Wąchocku, później w Krakowie, aw 1815 roku wstąpił na Uniwersytet Jagielloński na Wydział Filozoficzny.
Z inżynierią Pancer związał swoje życie w 1818 roku, kiedy wstąpił do Korpusu Inżynierów Wojsk Polskich. Już w tym roku Felicjan Feliks Pancer wziął udział w opracowywaniu map Warszawy i okolicznych miast. Za to awansował do stopnia podporucznika.
Swoje pierwsze doświadczenie w budowie mostów Felicjan Feliks Pancer zdobył podczas budowy zwodzonego drewnianego mostu na rzece Narwi (niedaleko twierdzy Modlińskiej). Most budowano w latach 1825-1826. Już po kilku latach Felicjan Feliks Pancer otrzymał stopień porucznika za duży wkład i udział w powiększaniu twierdzy Zamojskiej.
Wtedy o utalentowanym inżynierze dowiedziała się cała Polska. Jednak szalony sukces przyniósł mu jego śmiały projekt, który został opublikowany w 1830 roku w języku polskim. Był to projekt jednoprzęsłowego mostu żelaznego na Wiśle w pobliżu Warszawy.
Równolegle Pancer prowadził działalność dydaktyczną: w 1826 roku został profesorem Sztuk Stosowanych. Do 1830 roku F. Pancer wykładał architekturę i inżynierię lądową. W Polsce praktycznie nie było mu równych, dlatego w 1829 roku F. Pancer otrzymał Order Św. Anny 3 kl.
Następnie F. Pancer został szefem budowy Kanału Augustowskiego. W czasie jego budowy Feliks Pancer był organizatorem produkcji wapna hydraulicznego wiążącego pod wodą. Był używany do wykonywania śluz.
W 1830 roku Feliks Pancer podjął decyzję o odejściu ze służby wojskowej. Następnie rozpoczął pracę w Komisji Rządowej Finansów. Już dwa lata później, w 1832 roku, Pancer został wybrany na członka Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych, Duchowych i Oświecania Publicznego. Równolegle w tym samym roku Pancer wstąpił do Rady Budowlanej Królestwa Polskiego. Od 1838 roku Feliks Pancer był pełniącym obowiązki Generalnego Inspektora Dróg i Mostów. Dopiero kilka lat później został oficjalnie zatwierdzony na tym stanowisku.
Feliks Pancer wniósł ogromny wkład w rozwój budownictwa, nauki, duchowieństwa i działalności edukacyjnej tamtych czasów. Nie bez powodu mówią, że utalentowana osoba jest utalentowana we wszystkim. Te słowa najlepiej opisują Feliksa Pancera.
Najbardziej znane projekty Pancera
Feliks Pancer zyskał sławę dzięki odważnym projektom i wyjątkowym pracom. W 1838 roku Pancer był autorem projektu pierwszego drewnianego mostu na rzece Wieprz, która płynęła w pobliżu Kośmina. Most został zbudowany w 1841 roku. Drewniany most był uważany za jeden z najwybitniejszych w budownictwie mostowym w Polsce. Cechą tego mostu były niezwykle duże przęsła, które wynosiły ponad siedemdziesiąt pięć metrów długości. W tym czasie maksymalna długość przęseł w mostach wynosiła do pięćdziesięciu metrów. Dlatego Feliks Pancer w swoim projekcie wcielał wszystkie ówczesne możliwości i innowacje, które pozwoliły mu zbudować jeden z najwybitniejszych mostów na terenie Polski. Za wzniesiony most Feliks Pancer otrzymał Cesarski Order Św. Włodzimierza 4 kl. Jego praca została uznana za cud techniczny XIX wieku.
Następnie Feliks Pancer został członkiem nowego Zarządu Komunikacji w Królestwie Polskim, a w 1847 roku został wybrany inspektorem XIII Okręgu (Warszawskiego) Komunikacyjnego cesarstwa rosyjskiego.
Właściwie w tym okresie Feliks Pancer był inicjatorem i organizatorem prac remontowych na mostach wzdłuż Wisły. Przyczynił się również do umocnienia brzegów Wisły i rozwoju wielu innych szlaków w Polsce.
Największym osiągnięciem Feliksa Pancera jest wiadukt na placu Zamkowym, który został zbudowany w 1846 roku w Warszawie. Za realizację tego projektu wybitny inżynier otrzymał trzy tysiące rubli (był to wówczas dwuletni dochód Panzera). Za swój wkład w rozwój i budowę Warszawy Pancer otrzymał nie tylko uznanie i sławę, ale także znaczne środki na rozwój swojego biznesu.
Następnie Feliks Pancer zajmował się opracowaniem projektu wodociągu dla stolicy Polski. Planował też stworzyć kolejny most na Wiśle w pobliżu Warszawy. Jednak nowe projekty inżyniera nie zostały zatwierdzone.
Feliks Pancer brał czynny udział w zagranicznych konkursach architektonicznych. Dzięki temu jego prace wzbudziły duże zainteresowanie wielu inżynierów z zagranicy. W ten sposób cały świat zaczął mówić o Pancer.
Wybitny inżynier Feliks Pancer zmarł w rodzinnej Warszawie 16 marca 1851 roku. Do tej pory miasto czci pamięć wybitnego inżyniera i nigdy nie zapomni jego ogromnego wkładu w rozwój Warszawy.
