Porty rzeczne od dawna odgrywają ważną rolę w rozwoju miast. Stanowią one kluczowe połączenia między różnymi miastami i regionami. Porty rzeczne mają pozytywny wpływ na różne sektory i rozwój miast.
Czy wiedzieliście, że w stolicy Polski znajdują się trzy duże porty rzeczne i cztery stacje przeładunkowe? Porty rzeczne nad Wisłą w Warszawie powstały w drugiej połowie dziewiętnastego wieku. Od tego czasu odgrywają one ważną rolę w stolicy i Polsce. W naszym artykule na stronie warsaw-future.eu opowiemy o najciekawszych faktach dotyczących portów rzecznych w Warszawie.
Przesłanki do założenia Portu Czerniakowskiego
Warszawa to miasto położone nad Wisłą. Wisła od dawien dawna odgrywała kluczową rolę w rozwoju stolicy. Rzeka była nie tylko źródłem wody dla okolicznych mieszkańców, ale także dogodnym sposobem komunikacji między innymi regionami.
Mieszkańcy starali się opanować Wisłę z powodu jej silnych i regularnych powodzi. Niedaleko Wisły znajdowała się niewielka osada, w której znajdowały się duże magazyny soli. Aby je zachować, w piętnastym wieku na Czerniakowie zostało utworzone jezioro. Przez pewien czas mieszkańcom udawało się kontrolować silne powodzie i wykorzystywać Wisłę do różnych celów.
W latach 1850-1865 na terenie portu działały warsztaty budowy i naprawy statków wodnych. Istniał również port zimowy, który obsługiwał statki parowe Potockiego i Zamoyskiego.
Jednak w dziewiętnastym wieku pojawiła się pilna potrzeba stworzenia nowoczesnych portów. Dlatego w 1884 roku w Czerniakowie rozpoczęła się budowa stacji pomp. W ten sposób powstał pierwszy w Warszawie port rzeczny – Czerniakowski. Wszystkie prace budowlane i organizacyjne zostały zakończone w 1904 roku.
Już w 1909 roku w Warszawie powstał oddział Cesarskiej Spółki Żeglugowej. Jednak wybuch I wojny światowej znacznie zahamował rozwój portów.
Przeznaczenie Portu Czerniakowskiego
W okresie międzywojennym rozpoczęła się budowa drugiego portu rzecznego w Warszawie. To właśnie wtedy Port Czerniakowski stracił swoje pierwotne przeznaczenie: był wykorzystywany jako miejsce do przechowywania statków w okresie zimowym.
Przed II wojną światową Port Czerniakowski był miejscem, w którym były naprawiane i wodowane parowce i inne jednostki pływające. Podczas Powstania Warszawskiego port był okupowany aż do 1944 roku.
Po 1945 roku na terenie portu powstała pierwsza stocznia w Warszawie. Później została utworzona spółka odpowiedzialna za budowę, remonty i wodowanie statków i barek.
W 1965 roku w Stoczni Warszawskiej został zbudowany ostatni statek. Był to statek stworzony specjalnie na potrzeby filmu „Faraon”. Był to unikatowy statek oparty na rysunkach sprzed czterech tysięcy lat. W tym samym roku Stocznia Warszawska zakończyła swoją działalność, a następnie została zlikwidowana.
Na początku lat 1970. istniały plany stworzenia centrum turystycznego na terenie Czerniakowskiego Portu Rzecznego. Wymagało to jednak znaczącej zmiany układu portu. Od lat 1980-tych Czerniakowski Port Rzeczny jest wykorzystywany przez sportowców do zawodów kajakarskich i przez wioślarzy. Na jego terenie zbudowano również przystań żeglarską.
W 2014 roku zakończyła się renowacja Czerniakowskiego Portu Rzecznego. Dziś jest to jedno z najpopularniejszych miejsc spacerowych i rekreacyjnych w Warszawie.
Port Praski i jego historia
W czasie, gdy rozpoczęto budowę Portu Czerniakowskiego, Warszawa postanowiła stworzyć jeszcze jeden port dla celów handlowych z niezbędnymi nabrzeżami, magazynami i innymi obiektami. Jego budowa miała mieć miejsce na prawym brzegu Wisły pomiędzy Pragą a Saską Kępą. Już w 1901 roku zdecydowano, że przyszły port będzie przeznaczony do importu polskiego zboża. Jednak ze względu na wybuch I wojny światowej budowa nowego portu została zawieszona.
Prace budowlane zostały wznowione dopiero w 1919 roku. Cztery lata później powstał projekt nowego portu, który w tamtym czasie uznawany był za największy.
Praski Port Rzeczny w Warszawie po raz pierwszy zaczął funkcjonować w 1927 roku, kiedy to oddano do użytku pół kilometra nabrzeża. Kilka lat później do portu zostały doprowadzone linia kolejowa i tramwajowa, dzięki czemu towary po mieście można było przewozić specjalnymi tramwajami.
Pomimo sukcesu handlowego, Praski Port Rzeczny nie był zbyt dochodowy. Na jego budowę, rozbudowę i bieżącą rekonstrukcję zostało wydanych wiele milionów złotych. Prace budowlane znacznie komplikowała lokalizacja portu: ze względu na błotnistą glebę i bardzo płytki basen portu, przeprowadzenie wysokiej jakości i długoterminowej rekonstrukcji było prawie niemożliwe.
Budowa Praskiego Portu Rzecznego ciągnęła się przez wiele lat. Dopiero w czasie II wojny światowej został on całkowicie zmodernizowany, powstały nowe magazyny, dźwigi i statki. W okresie wojennym Praski Port Rzeczny w Warszawie miał stać się tzw. punktem przeładunkowym. Jednak ze względu na zniszczenie dużej części transportu kolejowego stało się to niemożliwe.
W 1962 roku Praski Port Rzeczny zaczął być wykorzystywany jako magazyn i miejsce zimowania statków. Od 1970 roku planowano odrestaurować teren portu, ale żaden plan nie został zrealizowany.
W 1980 roku Praski Port Rzeczny został zlikwidowany. Na jego terenie wybudowano jednostkę policji wodnej, a resztę gruntów wykupili prywatni właściciele.
Do 2012 roku stacja wodna, która została zbudowana w 1885 roku, działała na terenie Praskiego Portu Rzecznego. W latach 1970-tych stacja wodna funkcjonowała jako pływająca przystań dla parowców.
W 2008 roku port stał się własnością Fundacji „Ja Wisła”, która próbowała w pełni zrekonstruować barkę. Fundacji udało się doprowadzić do wpisania stacji wodnej do rejestru zabytków województwa mazowieckiego.
Port Żerański
Jednym z trzech portów rzecznych w Warszawie jest Port Żerański, który znajduje się pomiędzy Aleją Armii Krajowej wzdłuż linii kolejowych do Wisły. Całkowita powierzchnia Portu Rzecznego Żerań wynosi około 260 hektarów.
Historia Żerańskiego Portu Rzecznego rozpoczęła się w 1919 roku, kiedy zakończyła się budowa Kanału Peryferyjnego. Zgodnie z ówczesnymi planami miał to być port kanałowy o regulowanym poziomie wody. Nabrzeża Portu Żerańskiego nie miały przekraczać jednego metra, aby zapewnić wygodną eksploatację.
W porównaniu z Portem Praskim, budowa Portu Żerańskiego była znacznie tańsza. Na początku budowy powierzchnia Portu Żerańskiego miała wynosić nie więcej niż 166 hektarów (łącznie z obszarem wodnym). Dziś jednak Port Żerański zajmuje powierzchnię 260 hektarów.
Podobnie jak budowa poprzednich portów rzecznych, rozwój Portu Żerańskiego został wstrzymany przez wybuch I wojny światowej. Dopiero po zakończeniu II wojny światowej były wznowione prace budowlane.
W 1948 roku została zatwierdzona podstawowa koncepcja portu. Już w 1963 roku Żerańskiego Portu Rzecznego wraz z kanałem został oddany do użytku. Jego działalność nie ustała do dziś, mimo trwających planów przebudowy portu.
Porty rzeczne w Warszawie odgrywają ważną rolę w rozwoju miasta i innych regionów kraju. Pomimo ciągłych remontów i zmian, tereny portowe są miejscem rekreacji dla wielu mieszkańców i osób odwiedzających miasto.
