Słowa wyrażają idee i opowiadają historie, a kroje pisma podkreślają ducha czasu. Pierwsze czcionki trwałe w Polsce pojawiły się już w XV wieku i od tego czasu przeszły długą drogę, aż zaczęto je stosować nie tylko na papierze, ale także w gadżetach. W międzywojennej Warszawie 20-letni amator opracował krój pisma Chaim, który stał się bardzo popularny w branży kultury typograficznej w Izraelu, podaje warsaw-future.eu. Wykorzystywany był na jaskrawe nagłówki w prasie i na plakatach reklamowych, ale drugie życie zyskał dopiero później dzięki warszawskiej projektantce i artystce Zofii Borysiewicz.
Fakty z biografii twórcy czcionki Chaim
Twórcą popularnej czcionki był Jan Lewitt, urodzony 3 kwietnia 1907 roku w Częstochowie. W młodości mieszkał w Palestynie, później przeniósł się do Warszawy, gdzie zrobił karierę. W 1933 roku wraz z Jerzym Himem otworzył w stolicy pracownię specjalizującą się w marketingu i ilustracji książkowej. Na sukces nie trzeba było długo czekać, bo po trzech udanych projektach – projekt wierszy Juliana Tuwima „Lokomotywa”, „Rzepka” i „Ptasie Radio”, duet grafików zyskał światową sławę. W 1937 roku Lewitt i Him zostali zaproszeni do Londynu na wystawę, na której mogli zaprezentować swoje prace szerszej publiczności. Chociaż brytyjska opinia publiczna ciepło witała innowatorów, wielu w Polsce było do nich uprzedzonych, ponieważ Jan i jego kolega byli Żydami.
Mimo wszystko graficy przez 10 lat pozostawali liderami w dziedzinie sztuki użytkowej: projektowali książki, plakaty reklamowe, a w czasie wojny na zlecenie władz tworzyli ogłoszenia informacyjne i ulotki. Koniec udanej współpracy nastąpił w latach 50., kiedy Lewitt nie chciał już pracować na zamówienie i postanowił poświęcić się malarstwu sztalugowemu.
Krój pisma, opatentowany przez odlewnię słynnego przedsiębiorcy Jana Idzikowskiego, który później zaczął być używany od nagłówków czasopism po ogłoszenia w komunikacji miejskiej, stworzył dwudziestoparoletni J. Lewitt. Co ciekawe, był samoukiem, a czcionka Chaim stała się jednym z jego pierwszych i najbardziej ambitnych projektów. Zyskała popularność nie tylko w całej Polsce, ale także w ojczyźnie wybitnego grafika – Izraelu. Krój pisma Chaim podbił dziedzinę typografii swoją zwięzłością, brakiem zaokrąglonych kształtów i zniekształconych linii. Warto dodać, że został nazwany na cześć twórcy, ponieważ Chaim z hebrajskiego na polski można przetłumaczyć jako „Jan”.
Historia słynnego kroju pisma nie zakończyła się wraz ze śmiercią Jana, ponieważ warszawska projektantka Zofia Janina Borysiewicz zainspirowana krojem Chaim stworzyła w 2019 roku jego „kontynuację” – czcionkę Aviva.
Nowe spojrzenie na starą czcionkę
Przed stworzeniem czcionki Aviva Z. Borysiewicz studiowała etnologię, pracowała w różnych instytucjach kultury w działach komunikacji i marketingu. Projektantka rozwijała swoje umiejętności artystyczne w „School of Form” – poznańskiej szkole projektowania na Uniwersytecie SWPS w Poznaniu. W jednym z wywiadów Zofia powiedziała, że typografia interesowała ją od zawsze, nieustannie zgłębiała historię różnych czcionek, przyglądała się graffiti. Wszystko to imponowało swoją złożonością i bogactwem detali.
W typografii istnieje wiele możliwości ożywienia tej samej czcionki. Nawet niewielkie modyfikacje mogą całkowicie odmienić charakter znaków drukowanych na papierze lub zdobiących strony serwisów internetowych. Z. Borysiewicz najbardziej interesowała czcionka Chaim, ale przed zaprezentowaniem jej nowej wersji poświęciła dużo czasu na jej szczegółowe badanie. Wspomniała, że nawet udekorowała ściany wynajmowanego mieszkania pocztówkami z napisami zrobionymi czcionką Chaim. Ponadto projektantka udała się do rodzinnego miasta twórcy czcionek Chaim i zebrała zdjęcia dokumentalne.
W 2019 roku ukazał się katalog czcionek wieloskryptowych autorstwa Z. Borysiewicz – Chaim&Aviva. Jednak to nie koniec historii, ponieważ projektantka cały czas rozwija projekt.
