Początek XX wieku odznaczył się w dziejach Warszawy okresem dynamicznego rozwoju miasta. Jednocześnie nowy kamień milowy w historii przyniósł ze sobą dwie wojny światowe, liczne ofiary ludzkie i zniszczenia. Czytaj więcej na warsaw-future.
Strajki robotnicze
Po wejściu w XX wiek Warszawa zaczęła się dynamicznie rozwijać. W mieście pojawiły się sieci kanalizacyjne i gazowe, elektrownia, łączność telefoniczna. Tak naprawdę to w tym okresie stolica Polski przekształciła się w centrum życia społecznego i politycznego.
W 1904 roku rozpoczęła się wojna rosyjsko-japońska, która wpłynęła na życie warszawiaków. Opinia społeczna dotycząca tego wydarzenia była podzielona. Część popierała wojnę, jednak większość wychodziła na demonstracje uliczne pod demokratycznymi hasłami: „Niech żyje socjalizm!”, „Precz z wojną!” i „Niech żyje wolność!”.
Przez Warszawę przetaczały się masowe wiece i demonstracje robotnicze, choć żandarmi próbowali je tłumić. W wyniku strajków klasie robotniczej udało się osiągnąć pewną poprawę dla siebie: demonstranci otrzymali wyższe płace, zmieniono godziny pracy i znacznie zmniejszyła się presja wywierana w miejscach pracy.
Przełom nastąpił również w dziedzinie edukacji. W szkołach ruszyły zajęcia z języka polskiego. Jednocześnie zezwolono na otwieranie prywatnych placówek oświatowych.
Warto dodać, że efekt rewolucji pracowniczej nie był trwały. Już rok później wynagrodzenia dla pracowników zostały zmniejszone, ponownie wydłużono godziny ich pracy.
Rozwój urbanistyki Warszawy
W 1909 roku w Warszawie została zniszczona cytadela, co umożliwiło dynamiczny rozwój miasta. Dzięki likwidacji tej twierdzy udało się zwolnić tereny, które wcześniej nie były zabudowane. Od tego momentu w polskiej stolicy pojawiły się podstawy do rozwoju aktywnego budownictwa miejskiego.
Miasto aktywnie inwestowało środki w rozwój własnej infrastruktury, w tym w latach 1904-1914 przeprowadzono w Warszawie elektryfikację tramwajów, zbudowano most Poniatowskiego, wysokościowiec Cedergren, który stał się pierwszym wieżowcem w mieście i był uważany za największą budowlę w Imperium Rosyjskim.
W 1907 roku w Warszawie przeprowadzono reformę administracyjną, miasto podzielono na 15 cyrkułów. Dynamiczny rozwój infrastruktury przyczynił się z kolei do wzrostu liczby mieszkańców miasta, które dodatkowo było ważnym węzłem transportowym. W 1914 roku w mieście zamieszkiwało już ponad 800 tysięcy osób.
Pierwsza wojna światowa
Pierwsza wojna światowa dla Warszawy rozpoczęła się 1 sierpnia 1914 roku. To wtedy Imperium Rosyjskie wstąpiło w konflikt militarny z Niemcami.
Wojna negatywnie wpłynęła na rozwój Warszawy i spowodowała koniec rozbudowy miasta. Powstawanie wieżowców zostało zawieszone, tak samo jak inwestowanie w transformację infrastruktury.
Trudny okres rozpoczął się także dla miejskich placówek gastronomicznych. Miały problemy z zaopatrzeniem w towary i z transportem. Ponadto Warszawę opuściły rosyjskie garnizony, których żołnierze byli stałymi bywalcami lokalnych kawiarni i jadłodajni.
Wojska rosyjskie całkiem ewakuowały się z miasta w sierpniu 1915 roku. Jednak przed tym wyburzono wszystkie mosty i zniszczono ważną infrastrukturę warszawską, aby spowolnić atak Niemiec.
5 sierpnia 1915 r. do miasta oficjalnie weszły wojska niemieckie. Starały się dogadać z Polakami, a więc pozwoliły przywrócić nauczanie. Edukacja szkolna ponownie nabyła statusu obowiązkowej. W tym samym roku swoje funkcjonowanie odnowiły Uniwersytet Warszawski i Politechnika Warszawska.
W 1916 r. w Warszawie rozpoczęło działalność Muzeum Narodowe. W mieście aktywnie demontowano dwujęzyczne szyldy zastępując napisy polskie i rosyjskie polskimi: w ten sposób warszawiacy dynamicznie likwidowali pozostałości po okupacji rosyjskiej.
Ponadto rozszerzało się terytorium miasta. Do Warszawy przyłączyło się kilka otaczających miast: Czyste, Koło, Bródno, Targówek i inne. W ten sposób na terenie miejskim dodatkowo zamieszkało 100 tysięcy osób.
Odnowienie polskiej niepodległości
W 1916 roku utworzono Komisję Wojskową Tymczasowej Rady Stanu. Organizacja znajdowała się na ulicy Mazowieckiej w Warszawie. W składzie komisji był wybitny polski działacz Józef Piłsudski.
Pod jego przywództwem żołnierze masowo odmawiali składania przysięgi przed Niemcami, z tego powodu aresztowano wielu polskich działaczy na rzecz niepodległości. Ten los nie ominął także ideowego przywódcy Józefa Piłsudskiego. Również został aresztowany i osadzony w więzieniu w Twierdzy w Magdeburgu.
W 1917 roku w Rosji wybuchła rewolucja, co miało także wpływ na kraje europejskie. Szczególnie pogorszyło się położenie Niemiec. Rozpoczęły się liczne demonstracje i protesty, które zostały brutalnie stłumione przez niemieckie kierownictwo. Warszawiacy byli jednak pewni, że okupanci będą musieli wycofać się z ich ziem.
10 listopada 1918 roku z więzienia został zwolniony Józef Piłsudski. Jego przyjazd do Warszawy stał się sygnałem do rozbrojenia Niemców i pozostawienia przez nich miasta. Pod naciskiem protestujących Niemcy poddali się bez walki.
11 listopada 1918 roku kontrola nad armią przeszła w ręce Józefa Piłsudskiego. Faktycznie, w tym okresie doszło do przywrócenia niepodległości Polsce, co stało się przełomowym wydarzeniem dla Polaków. Od dnia 18 listopada 1918 roku rząd polski rozpoczął pracę.
Okres międzywojenny w życiu Warszawy
Miasto nie zdążyło podnieść się po pierwszej wojnie światowej, a już w maju 1920 roku wojska radzieckie przygotowały ofensywę na Polskę. Po trzech miesiącach Armia Czerwona znalazła się w okolicach Warszawy, rozpoczęły się krwawe bitwy o miasto.
Kierujący wojną wysyłali do udziału w boju nawet uczniów warszawskich szkół, którzy absolutnie nie byli do tego przygotowani, co powodowało liczne straty. Jednak, to dzięki odwadze obrońców polskiej niepodległości Armia Czerwona nie mogła zdobyć miasta.
Ogólnie, w momencie uzyskania przez Warszawę niepodległości, zamieszkiwał w niej ponad milion mieszkańców. Miasto nie było gotowe na tak dużą liczbę ludzi, w efekcie czego warunki społeczne i mieszkaniowe ciągle się pogarszały.
W wielu dzielnicach Warszawy nie było kanalizacji, co negatywnie oddziaływało na sytuację higieniczną w mieście. Ponowny rozwój stolicy rozpoczął się dopiero w latach 30. ubiegłego wieku.
W Warszawie rozpoczęła się realizacja programu Warsaw Functional, którego inicjatorem był Stefan Starzyński. Program obejmował podstawowe punkty rozwoju stolicy, żeby mogła dorównać poziomem życia do innych europejskich miast.
