Tramwaje są od wieków znakiem rozpoznawczym niemal każdego dużego miasta europejskiego. Szczyt popularności i rozkwitu tramwajów w Polsce przypadł na koniec XIX wieku, ale 100 lat później ten środek transportu zaczął być postrzegany przez niektórych jako echo przeszłości. Jednak tramwaje odegrały ważną rolę historyczną w życiu społecznym, poświęcone im liczne dzieła muzyczne i literackie, a szczególnego znaczenia ten środek transportu nabrał w stolicy kraju. Więcej informacji można znaleźć na ten temat na stronie internetowej warsaw-future.
Tramwajowa historia Warszawy
Pierwsze tramwaje pojawiły się na ulicach Warszawy w 1866 roku. Wytyczono wówczas 6-kilometrową trasę, po której odbywały się przewozy towarowe i pasażerskie między dworcami kolejowymi: wiedeńskim, petersburskim i terespolskim. Na ogół pierwsze tramwaje przewoziły tylko towary, nie było osobnych przystanków dla pasażerów, ale transport zatrzymywał się na prośbę mieszkańców. Hanna Polańska zauważa w swoich artykułach, że początkowo znany wszystkim środek transportu nie był nazywany tramwajem, lecz „kolejką konną”, a warszawiacy mówili o tramwajach używając między sobą określenia „żaby”, ponieważ nie miały zbyt atrakcyjnego wyglądu i poruszały się powoli.
Stałe przystanki pasażerskie uporządkowano w mieście dopiero w 1873 roku, a 2 lata później oddano do użytku nowy most kolejowy. W tym okresie tramwaje stały się bardzo popularne. Warto dodać, że rozbudowa sieci tramwajowej nie przebiegała bez trudności: konserwacja nie była przeprowadzana regularnie, wypadki stawały się częstsze, a sam ruch tramwajów był skomplikowany przy złej pogodzie.
Pod koniec XIX wieku długość sieci tramwajowej wynosiła 22 km, w Warszawie kursowało 80 tramwajów, które obsługiwały 12 tras. Pojazdy kursowały codziennie od 7:30 do 22:00. Można powiedzieć, że ten środek transportu stał się wówczas modny w Warszawie: w sklepach można było zobaczyć pamiątki i pocztówki o tematyce tramwajowej, o tramwajach pisano w prasie miejskiej.
W marcu 1908 roku w Warszawie uruchomiono pierwszy tramwaj elektryczny. Popularny transport miał nawet własne logo, które przedstawiało małpę, skrzydlate koło i jasne błyskawice. W ciągu kilku następnych lat liczba pasażerów stołecznej sieci tramwajowej wzrosła do 78 mln. W 1921 roku uruchomiono pierwszy nocny tramwaj i wytyczono trasy tramwajowe w całej Warszawie. Bilet w jedną stronę kosztował 15 zł, a bezimienny bilet kwartalny 78,75 zł.
Tramwaj jako lokalny punkt orientacyjny
Odkąd tramwaje zaczęły być aktywnie wykorzystywane przez mieszkańców, a ich trasy przebiegały przez całą Warszawę, stały się elementem życia kulturalnego i towarzyskiego. Tramwaje były wykorzystywane w propagandzie politycznej, obraz tego transportu często pojawiał się w sztuce.
Tramwaj często był romantyzowany i w taki sposób opisywano go w wielu utworach literackich. Ten środek transportu stał się miejscem romantycznego spotkania głównych bohaterów w noweli warszawskiego pisarza Kazimierza Chylińskiego pt. „Dziewczyna z tramwaju”. Tramwaj często stawał się też bohaterem spektakli teatralnych, skeczy komediowych i piosenek.
